Tehrân     Kiyef      Dâlâs     Moskow     Sufiye     Âstâne     Berlin     Došanbe     Âdelâyd     Halifaks       Tâ Nowruz

۱۳۹۱ فروردین ۱۴, دوشنبه

بزرگان ایران زمین؛ حافظ شیرازی Bozorgâne Irân zamin; Hâfeze Širazi

حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدّین، از شاعران بزرگ ایران است. او که از جمله سخنوران نامی جهان شمرده شده، بیش‌تر با غزلیاتش شناخته می‌شود.  حافظ بین سال‌های ۶۹۶ و ۷۰۷ هجری شمسی به دنیا آمد و در سال ۷۶۹ شمسی درگذشت. او به احتمال زیاد قرآن را حفظ بوده و به همین خاطر حافظ خوانده شده است. او بیش از شش قرن پیش می‌زیست اما دیوان اشعارش امروز در خانه اغلب ایرانیان حضور دارد.  دومینیک پرویز بروکشاو، از گروه ادبیات، فرهنگ و زبان دانشگاه استنفورد می‌گوید حافظ "شاعر ملی ایرانیان" است.  آقای پرویز بروکشاو می‌گوید که هر کس که فارسی بداند و دیوان حافظ را در دست بگیرد، حس می‌کند حافظ دارد با او صحبت می‌کند.  حسین ضیایی که تا پیش از مرگ در سال گذشته استاد فلسفه و ایران‌شناس در دانشگاه کالیفرنیا بود، گفته است که آثاری که از حافظ شیرازی به جا مانده، نقد عمیق جامعه‌ای است که در آن، تظاهر پسندیده نیست.

 زندگی و شاعری حافظ 

درباره زندگی حافظ جزئیات چندانی در دست نیست. در عوض، داستان‌های بسیاری درباره زندگی او و حتی پس از مرگش گفته شده است.  

افسانه‌های زیادی در مورد زندگی حافظ وجود دارد. ازجمله گفته می‌شود او عاشق دختری به نام شاخ نبات شده و این محرک اصلی شعر حافظ بوده است.  

حافظ در جوانی سرودن شعر را آغاز کرده ولی از کل حیاتش، بیشتر از پانصد و چند شعر باقی نمانده است. این یعنی به طور متوسط هر سال بین ۱۰ تا ۱۲غزل، که شمار بالایی نیست.  

پژوهشگران ادبیات فارسی معتقدند پیچیدگی غزلیات حافظ احتمالاً نشان می‌دهد که او بعد از سرودن هر غزل، مدت‌ها برای ویرایش و بازنویسی آن وقت می‌گذاشته است.  

نسخه‌های مختلفی از دیوان حافظ منتشر شده است. پرویز ناتل خانلری، محمد قزوینی، قاسم غنی، عبدالرحیم خلخالی، هوشنگ ابتهاج، بهاالدین خرمشاهی، حسن انوری و احمد شاملو از جمله کسانی هستند که نسخه‌ای با تصحیح خود از دیوان حافظ را ارائه داده‌اند. حتی عباس کیارستمی نیز یک روایت از اشعار حافظ منتشر کرده است. 

این روایت و تصحیحات متفاوت از غزلیات حافظ تا اندازه زیادی به علت همان تغییرات مکرری بوده که خود او بر اشعارش اعمال می‌کرده است.  

اگر تلاش کنیم یکی از غزلیات حافظ را به زبانی دیگر ترجمه کنیم، پیچیدگی زبانی او روشن‌تر شود. مثلا در بیت "ارغوان جام عقیقی به سمن خواهد داد، چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد"، به استعاره‌ها و تشبیهات پیچیده حافظ می‌رسیم که ترجمه آن با همین ایجاز و تصویرسازی، دشوار است.  

داریوش آشوری، نویسنده و مترجم معتقد است: "داستان حافظ و فهم حافظ در دنیای کنونی ما یک داستان پیچیده شگفت‌انگیز است. شاید به تعداد ایرانی‌ها بشود گفت که تفسیر حافظ وجود دارد."  

نرگس فرزاد، عضو ارشد گروه زبان و فرهنگ‌های دانشگاه سوآس، درباره قدرت زبانی حافظ می‌گوید: "بی‌تردید زیبایی زبان شعر حافظ و قدرت کلامش، تک است."  

این مدرس ادبیات فارسی معتقد است: "کاملاً پیداست که نهایت دقت در سرودن آن‌ها و در استفاده از لغت‌ها را به کار برده است. و واقعا بعید می‌دانم که یک ویراستار قرن بیستمی بتواند نوع برتری از آن‌ها را تحویل دهد." 

زبان فراگیر حافظ 

پیشینیان حتی اگر سواد خواندن و نوشتن هم نداشته‌اند، دیوان حافظ را بر سفره نوروزی هفت‌سین می‌گذاشتند. امروز نیز در فراگیرترین شکل خواندن اشعار او یعنی فال‌گرفتن با غزلیاتش، سن و جنس و سواد چندان اثری ندارد. امروز روی تلفن همراه یا وبسایت‌های اینترنتی هم می‌توان به‌سادگی فال حافظ گرفت.  

داریوش آشوری می‌گوید: "نبوغ حافظ در این است که با همه می‌تواند همزبان شود. مثلاً آیت‌الله مرتضی مطهری که یک آخوند اهل فلسفه و عرفان بوده، می‌گوید حافظ یک عارف و صوفی پیرو مکتب محی‌الدین عربی است. اما از سوی دیگر احسان طبری (نظریه‌پرداز مارکسیست و عضو کمیته مرکزی حزب توده ایران در سال‌های انقلاب ۱۳۵۷ ایران) از او یک چهره مبارز سیاسی در می‌آورد."  

حسین ضیایی که شهریور ۱۳۹۰ درگذشت، درباره علت این فراگیری گفت اشعار حافظ، جهان‌شمول بوده و در رابطه با خصلت‌های انسان‌های دیروز و انسان‌های امروز حقیقت پیدا می‌کنند.  

تا وقتی که هرکس که فارسی بداند با بیت "واعظان کین جلوه در محراب و منبر می‌کنند؛ چون به خلوت می‌روند آن کار دیگر می‌کنند" احساس می‌کند از زبان او گفته شده، شعر حافظ محتوای اجتماعی‌انتقادی خود را حفظ می‌کند.  

خوانندگان موسیقی جدید ایران نیز به دفعات از اشعار او استفاده کرده‌اند.  

شهرام شعرباف، نوازنده و خواننده موسیقی راک فارسی که گروه موسیقی اوهام را پایه گذاشته، از جمله این خوانندگان است.  

او درباره تجربه خود در استفاده از غزل‌های حافظ می‌گوید جنبه انتقادی این اشعار برایش جالب بوده؛ این‌که "از مسائلی حرف می‌زند که ۷۰۰ سال بعد هنوز در ایران همان مشکلات وجود دارد".  

آقای شعرباف می‌گوید: "این شد که فکر کردم اگر از زبان حافظ حرفم را بزنم، خیلی امن‌تر خواهد بود، چون کسی نمی‌تواند یقه حافظ را بگیرد." 

کنایه و غیب و امید در غزل حافظ  

حافظ مرز اشعار عاشقانه و عارفانه را به نحوی شکسته است که نمی‌توان مطمئن شد کدام‌یک از این غزل‌ها، عاشقانه است و کدام عرفانی.  

همین کنایه‌ها و ایهام‌های زبان حافظ، مایه سوال‌های بسیاری درباره معانی مورد اشاره او شده است.  

حسین ضیایی مثال زده است که می خوردن در اشعار حافظ هم معنای مستقیم دارد و هم معنای کنایی از آگاه‌شدن.  

اما او تاکید می‌کند که حافظ در مواردی همواره صریح بوده است: "برای حافظ گناه در شراب‌خوردن نیست. گناه در ناعدالتی، دروغ، ستم‌ورزیدن و تظاهر است."  

آقای ضیایی معتقد بود مهم‌ترین نکته زندگی حافظ این است که به او لقب "لسان‌الغیب" داده‌اند. آقای ضیایی می‌گوید: "این خودش مهم‌ترین جنبه در باب شخصیت حافظ و نقش حافظ در جامعه‌ایرانی است. یعنی او را فردی می‌دانند که بیانش گویایی اولیای تاریخ را دارد."  

داریوش آشوری، نویسنده و مترجم، به لقب لسان‌الغیب حافظ اشاره می‌کند و می‌گوید هیچ شاعر دیگر ایرانی حتی عارفی به بزرگی مولوی چنین جایگاهی پیدا نکرده است و کسی با دیوان شمس، فال نمی‌گیرد.  

به اعتقاد این پژوهشگر ادبیات فارسی، حافظ جایگاه رازآلود بزرگی در ارتباط با خدا و مابعدالطبیعه پیدا کرده و یک چهره ابر انسانی گرفته است که هیچ‌کدام از دیگر شاعران ایرانی به آن نرسیده‌اند.  

نرگس فرزاد نیز بر جنبه‌ای از حافظ دست می‌گذارد که شاید به ماندگاری او بین ایرانیان کمک کرده است. او می‌گوید: "امیدی که حافظ برای مخاطبش تصویر می‌کند، بی‌نظیر است."  

به اعتقاد این مدرس زبان فارسی، کمتر شاعر دیگری مانند حافظ در عین حال که از غم، دل‌شکستگی، و سرگردانی می‌گوید، دریچه امید را هم به روی خواننده و شنونده‌اش نمی‌بندد.


           
   
           
   
           
   
           
   
           
   
           
            
           
   
       
.

۱ نظر:

ناشناس گفت...

besiyar jaleb

پر بیننده‌ترین جستار‌ها|Most popular|Самые популярные

دیدگاه‌های شما|Your comments|Ваши комментарии

کلید واژه‌ها | Key words | Ключевые слова

باشگاه BÂDPÂ БАДПА Клуб بادپا Club Персидский язык Darshâye zabâne pârsi Уроки персидского языка درس‌های زبان پارسی‌ Mollâ Nasreddin Мулла Насреддин ملا نصرالدین Persian language lessons Ebi ابی Dariush Dariush Eghbali Dâryuš Dâryuš Eqbâli Googoosh Gougoush Gugush Guguš Гугуш Дарьюш Дарьюш Эгбали Клуб любителей персидского языка Эби باشگاه دوستداران زبان پارسی‌ داریوش داریوش اقبالی فائقه آتشین گردشگری گوگوش Bozorgâne Irân zamin Omar Xayyâm Tourism Омар Хайям Туризм آموزش زبان پارسی‌ آیا می دانستید بزرگان ایران‌زمین عمر خیّام Persia Sattar Shahram Nazeri Šahrâm Nâzari Изучение персидского языка Шахрам Назери بزرگان ایران دیدنی ها دیدنی‌های ایران شاعران شهرام ناظری فردوسی نوروز هایده هنرمندان Artists Hayede Kourosh Yaghmaei Nowruz Nowruz stamps Persepolis Sadegh Nojouki Tambrhâye Nowruzi Артисты Курош Ягмаи Марки о Ноурузе Персеполис Садэг Новджуки Саттар Хаедэ ایرانیان تخت جمشید تمبرهای نوروزی جشن‌های ایرانی‌ خط پارسی دکتر مصدق ریشه یابی ستار صادق نوجوکی محمد رضا پهلوی محمد مصدق مشکلات فرهنگی ملکه ثریا ورزش بانوان کوروش یغمایی America so beautiful Atusa BBC Bahram Radan BÂSTÂN Bâšgâh Bâšgâhe dustdârâne farhange Irân zamin Ebrahim Hamedi Ehsan Khajeh Amiri Ehsân Xhâje Amiri English subtitles Ferdowsi Golshifte Farahani Hasan Shamaizadeh Iman Maleki Imân Maleki Iraj Jannati Ataei Jamshid Kuroš Mansour Tehrani Mansur Marjane Satrapi Marjân Sâtrâpi Mohammad Reza Pahlavi Mohsen Makhmalbaf Mortezâ Naser Cheshm Azar Omid Omid Soltâni Parandegâni ke dar xâb dideam Persian Songs Sa'di Sex and Philosophy Shadmehr Aghili Shah of Persia Shahram Shabpare Siavash Ghomayshi Sina Hejazi Sinâ Hejâzi Soraya Taxte Jamšid Whirlpool Women's sport Zartošt Âmrikâye zibâ Âpârât Šahrâm Šabpare Америка так красиво Ахурамазда Джамшид Женщины в спорте Иман Малеки Ирадж Джаннати Атаи Любовь Манес Мани Манихейство Мансур Маржан Сатрапи Мортеза Мохсен Махмальбаф Омид Омид Солтани Онлайн изучение персидского языка Персидские песни Персидский марш Саади Секс и философия Сина Хэджази Сияваш Гомейши Сорая Философия Ирана Философия в Иране Философия в Персии Хасан Шамаизадэ Шадмэхр Агили Шахрам Шабпарэ Эхсан Хаджэ Амири курсы персидского языка آتوسا آخرالزمان آرش کمانگیر آمریکای زیبا آپارات ابراهیم حامدی ابوالقاسم فردوسی اتحادیه احسان خواجه امیری احمد شاملو اختلافات ارضی اسطوره‌های ایران زمین امید امید سلطانی اندیشه اهورا مزدا ايرج جنتی عطایی ایران از نگاه آلمانی‌ها ایران و عرب‌ها ایرانرود ایمان ملکی باستان باشگاه دوستداران فرهنگ ایران زمین بهار بهرام رادان بی بی سی تاجیکان تاریخچه ی پیدایش تعزیه تحصیل تحصیل در خارج تحصیل در روسیه ترانه‌های پارسی‌ تعزیه تعزیه و موسیقی توسعه به سبک ایرانی ثریا ثریا اسفنداری جشن تیرگان جمشید جنسیت و فلسفه حسن شماعی زاده حسن هدایت حقوق بشر خليج پارس داریوش مهرجویی دکتر محمد مصدق زبان زبان شناسی‌ زبان مادری زبان پارسی زرتشت سعد ی سپندارمذگان سکس و فلسفه سیاوش قمیشی سینا حجازی شادمهر عقیلی شاه ایران شاهنامه شاهنامه ی فردوسی شبیه خوانی شهاب حسینی شهرام شب پره صادق هدایت طنز و لطیفه عزاداری غذا فرهنگ فلات ایران فیلم سینمایی فیلم پرسپولیس قاره ی کهن لابی ماه محرم محسن مخملباف مرتضی مرجان ساتراپی مشکلات تحصیل منشور کوروش منصور منصور تهرانی موسیقی ناصر چشم آذر نقاشان هخامنشیان پارسی‌ زبانان پرسپولیس پرندگانی که در خواب دیده ام پژوهش چلوکباب کودتا کودتای ۲۸ امرداد کوروش کوروش بزرگ کوروش کبیر گرداب گستره ی زبان پارسی‌ گلشیفته فراهانی یوتا هیمل‌رایش یکپارچگی ملی